Հ․ Սահյան՝ «Մայրամուտ»։

Մայրամուտ

Սարն առել վրան ծիրանի մի քող,
Ննջում է կարծես ծաղկե անկողնում,
Անտառն արևի բեկբեկուն մի շող
Ծոցի մեջ պահել ու բաց չի թողնում:

Ժայռի ստվերը գետափին չոքել,
Վիզը երկարել ու ջուր է խմում,
Հովն ամպի թևից մի փետուր պոկել,
Ինքն էլ չգիտի,թե ուր է տանում:

Քարափի վրա շողում է անվերջ
Ոսկե բոցի պես թևը ծիծառի…
Կանգ առ,հողագունդ,քո պտույտի մեջ
Թող մայրամուտը մի քիչ երկարի:

Առաջադրանքներ․

1. Դուրս գրիր բանաստեղծական գեղեցիկ պատկերները: Ժայռի ստվերը գետափին չոքել:
2. Օրվա ո՞ր պահն ես ավելի շատ սիրում: Պատմիր այդ մասին: Սիրում եմ առավոտը երբ արթնում եմ և արևը այդ պահին դուրս է գալիս: Ես սիրում եմ այդ պահը:

մակդիրները դուրս գրել։ Բեկբեկուն մի շող, Ոսկե բոց:

Գիրքը՝ Այստեղ

328.

38.275+38.25=11400

275+25=300

38.(275+25)=11400

103×87+103×29=11048

103X87+103X29=11048

103X(87+29)=11048

66×423+66×97=34914

432+97=529

66X(432+97)=34914

73*205+73*56=

205+56=261

73.(205+56)=14611

329.
ա)

7.3+7.5+7.2=70

3+5+2=10

7(3+5+2)=70

բ) 4*9+4*11+4*3=92

9+11+3=23

4(9+11+3)=92

340.

10 տուփ քաղցրավենիք

Յուրաքանչյուր քաղցրավենիք 1600 դրամ

5 միանման տորթ

Այդ ամենի համար վճարեցին 36000 դրամ

Ինչքան վճարեցին մեկ տորթի համար

10×1600=16000

36000-16000=20000

20000:5=4000 մեկ տորթի համար

Գիրքը՝ այստեղ

45. Մեր թվարկությունից հազարավոր տարիներ առաջ սկսվեց մեծ գյուտերի փուլը։ Մարդիկ գտան, թե ինչպես պետք է պահել կրակ, ինչպես կենդանիներին ընտելացնել, քարից ու ոսկորներից տարբեր գործիքներ սարքել և վերջապես սկսեցին զբաղվել հողագործությունը։

46. Ամեն մի բառաշարքի բառերը իմաստով նույն են, բայց ձևով ուրիշ են։ Այդ բառերը կարելի է անվանել հոմանիշ։

47.

Ջարդել-փշրել, կոտրել, կտոր-կտոր անել, կոտրատել։

Հավաքել-ամբարել, պահել, ժողովել, կուտակել, գումարել։

Հասկանալ-պարզել, գլխի ընկնել ,կռահել։

Թաքցնել-քողարկել,  թաքցնել, պատսպարել։

48.

Երկիր-պետություն, թագավորություն կայսրություն, տերություն։

Մազ-հյուսք, ծամ, վարս, հեր։

Դեպք-եղելություն, պատահար, իրադարձույթուն, միջադեպ։

Արշալույս-այգաբաց, ծեգ, լուսաբաց։

49.

Հիմալայներում ձյունոտ անտառով անցնելիս, գիտական արշավախմբի անդամները նկատել են են մորթիներով ծածկված երկու կնոջ։ Գիտնականները հետապնդել են  նրանց հետևից և հայտնաբերել են նրանց կացարանը, որ քարանձավ է եղել։ պարզվում է,  որ 20-րդ դարում ապրում են քարանձավային մարդիկ։ նրանք չեն կարողանում օգտվել կրակից, իսկ որպես հագուստ գործածում  են վայրի կենդանիների մորթիները։ կերակրվում  են հում սննդով, որը կացարանի շրջակայքում առատ  է։ Քաղաքակիրթ մարդկանց հետ առաջին հանդիպումն ուղեկցվել է սարսափ ու ծայրաստիճան զարմանքով։

Երկրի Հեր Երկիր մոլորակի ձևի և չափերի մասին պատկերացումները հնագույն ժամանակներում եղել են շատ պարզունակ:

Երկրի գնդաձևության գաղափարը տրվել է դեռես մ.թ.ա. 6-5-րդ դարե­րում հայտնի փիլիսոփա Պյութագորասի կողմից, իսկ հետագայում (մ.թ.ա. 3-2-րդ դար) Արիստոտելը տվեց գնդաձևության ամենապարզ ապացույցը: Նա ուշադրություն դարձրեց այն հանգամանքին, որ Լուսնի վրա ընկնող Երկրի ստվերն ունի շրջանագծի ձև:

Միջին դարերում Երկրի գնդաձևության գաղափարը մոռացության մատնվեց: Այնինչ Հայաստանում դեռևս 7-րդ դարում Անանիա Շիրակացու հայտնի «Աշխարհացույցի» հիմքում դրված էր Երկրի գնդաձևության գաղափարը:

1522 թ. Ֆերնան Մագելանի շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը դար­ձավ Երկրի գնդաձևության առաջին իրական ապացույցը:

Երկրի գնդաձևության վերջնական և տեսանելի ապացույցը տիեզերանավերից կատարված լուսանկարներն են:

Երկրի չափերը: Մինչև երկրի չափերին անցնելր՝ ծանոթանանք Երկ­րի առանցք և բևեռներ տերմիններին: Երկրի առանցքն այն երևակայական գիծն է, որն անցնում է նրա կենտրոնով, և որի շուրջը պտտվում է Եր­կիրը: Երկրի առանցքի երկու հակադիր կետերը, որոնք հատվում են նրա մակերևույթի հետ, կոչվում են բևեռներ:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ Երկիրն իրական գունդ չէ, այլ՝ բևեռներից սեղմված է:

Երկրի ամենամեծ շրջագիծը, որը երկիրը բաժանում է երկու հավա­սար մասերի, կոչվում է հասարակած, որի երկարությունը մոտ 40000 կմ է: Հասարակածին զուգահեռ տարված երևակայական շրջագծերը կոչ­վում ես զուգահեռականներ, իսկ Երկրի բևեռներով անցնող ե- րեակայականկիսաշրջագծերը միջօրեականներ:

Ինչպես միջօրեականները, այնպես էլ զուգահեռականները գլոբուսի և քարտեզի վրա նշվում են աստիճաններով: Բնականաբար, 0⁰-ի զուգահեռականը հասարակածն է, իսկ հետաքրքիր է, թե ո՞րն է 0⁰-ի միջօրեականը:

Միջազգային համաձայնությամբ՝ Լոնդոնի մոտ գտնվող Գրինվիչի աստղադիտարանի վրայով անցնող միջօրեականն ընդունվել է որպես զրո­յական կամ գլխավոր միջօրեական: Ընդունված է գլխավոր մի­ջօրեականով և դրա հակառակ կողմով անցնող 180⁰-ի միջօրեականով երկրագունդը բաժանել արևելյան և արևմտյան կիսագնդերի:

Միջօրեականների ու զուգահեռականների միմյանց հետ հատումից առաջացած ցանցը կոչվում է աստիճանացանց:

Աստիճանացանցի օգնությամբ որոշում են որևէ օբյեկտի՝ քաղաքի, գյուղի, տվյալ վայրի կամ օվկիանոսում լողացող նավի «հասցեն»՝ աշ­խարհագրական կոորդինատները գլոբուսի կամ քարտեզի վրա: Աշխարհագրական կոորդինատներն են աշխարհագրական լայնությու­նը և երկայնությունը:

Աշխարհագրական լայնությունր ցույց է տալիս Երկրի մակերևույթի որևէ կետի հեռավորությունը հասարակածից դեպի բեեռներ՝ աստիճան­ներով արտահայտված:

Աշխարհագրական լայնությունր լինում է հյուսիսային (հս. լ.), և հա­րավային (հվ. լ.):

Օրինակ՝ Երևանը գտնվում է հս. լ. մոտ 40⁰ զուգահեռականի վրա: Սա­կայն այդ լայնության վրա կան բազմաթիվ այլ քաղաքներ: Հետեաբար՝ անհրաժեշտ է իմանալ նաև մյուս կոորդինատը՝ աշխարհագրական եր­կայնությունը:

Աշխարհագրական երկայնությունը ցույց է տալիս Երկրի մակերևույթի որևէ կետի հեռավորությունը սկզբնական մի­ջօրեականից դեպի արևելք կամ արևմուտք՝ աստիճաններով արտահայտ­ված:

Աշխարհագրական երկայնությունր լինում է արևելյան (արլ. ե.) ե արևմտյան (արմ. ե.): Օրինակ՝ Երեանը գտնվում է արլ. ե. 44,5⁰ միջօրեականի վրա:

Այսպիսով՝ Երևանի աշխարհագրական կոորդինատներն են հս. լ. 40⁰ ե արլ. ե. 44,5⁰, այսինքն՝ Երևանը գտնվում է դրանց հատման կետում: Քարտեզ: Ունենալով պատկերացում Երկրի ձևի ու չափերի, դրա վրա գտնվող օբյեկտների մասին, ինչպես նաև՝ դրանք ավելի կիրառական դարձնելու համար, անհրաժեշտություն է առաջացել երկրագունդը կամ նրա առանձին մասերը պատկերել թղթի կամ որևէ հարթության վրա, ինչն անվանել են աշխարհագրական քարտեզ:

Տարբեր քարտեզներից կազմված գիրքը կոչվում է ատլաս:

Գլոբուս: Երկրագնդի մանրակերտը կոչ­վում է գլոբուս, որր լատիներեն նշանակում է գունդ: Գլոբուսը հնարավորու­թյուն է տալիս երկրագունդը տեսնելու ամ­բողջությամբ :

Առաջին հաջողված գլոբուսը պատրաս­տել է գերմանացի աշխարհագետ Մարտին Բեհայմը 15-րդ դարում:

Առաջին հայատառ գլոբուսը պատրաստվել է Վիեննայի Մխիթարյան Միաբանությու­նում 1850 թ. և գտնվում է Միաբանության թանգարանում: